Stemmingen als eb en vloed: hoe hormonen onze emoties beïnvloeden

19 april 2023

In ons dagelijks leven worden we allemaal wel eens overvallen door sterke emoties zoals blijdschap, verdriet, woede of angst. Deze gevoelens kunnen soms zo heftig zijn dat het ons dagelijks functioneren belemmert. Wat veel mensen niet weten is dat hormonen een belangrijke rol spelen in onze stemmingen en emoties. Hormonen zijn chemische stoffen die door ons lichaam worden geproduceerd en beïnvloeden onze geestelijke en lichamelijke gesteldheid. In deze blog gaan we dieper in op de impact van hormonen op onze stemming en wat we kunnen doen om onze hormonen in balans te houden.

Welke hormonen hebben invloed?

Nu we weten dat hormonen een grote rol spelen in onze stemmingen en emoties, is het interessant om te kijken welke hormonen precies verantwoordelijk zijn voor deze effecten. Er zijn verschillende hormonen die een invloed hebben op onze stemming en emoties, waaronder serotonine, dopamine, cortisol, oxytocine en schildklierhormonen.

Serotonine

Serotonine is een stof (neurotransmitter) die voor wel 90% in de darm wordt aangemaakt en die betrokken is bij de regulatie van stemming, slaap en eetlust. Je kent dit waarschijnlijk wel als het ‘gelukshormoon’. Lage niveaus van serotonine zijn in verband gebracht met depressie, angst en andere stemmingsstoornissen. Antidepressiva, zoals selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's), werken door de niveaus van serotonine in de hersenen te verhogen. (1) Gezien de stof in de darmen wordt aangemaakt, is het hebben van een goede darmgezondheid van groot belang voor een optimale productie van serotonine.

Manieren om op een natuurlijke manier serotonine te boosten:

Lichaamsbeweging. Regelmatige lichaamsbeweging kan de serotoninepiegel verhogen en de stemming verbeteren. Daarnaast kan lichaamsbeweging ook helpen om stress en angst te verminderen, wat de serotoninepiegel verder kan verhogen.
Zorg voor voldoende zonlicht. Wanneer de ogen in contact komen met zonlicht produceert ons lichaam direct gelukshormonen. Want zeg nou eerlijk, wie wordt er niet blij van de zon?
Zorg voor een gezond dieet: Dat wil zeggen: veel kleur op je bord en mijd producten die de darmgezondheid aantasten, zoals gluten. Serotonine zelf vinden we niet in voedsel, maar wel de voorloper stof, genaamd tryptofaan. Voedingsmiddelen die veel tryptofaan bevatten zijn bruine rijst, bananen, eieren, noten en zonnebloempitten.
Oefen ontspanningstechnieken: activiteiten zoals meditatie, yoga en diep ademhalen kunnen helpen om stress te verminderen en daardoor de stemming te verbeteren.

Dopamine

Dopamine is een neurotransmitter die betrokken is bij het plezier- en beloningssysteem in de hersenen. Lage niveaus van dopamine zijn in verband gebracht met depressie en andere stemmingsstoornissen, evenals problemen met motivatie en focus. Dopamine-achtige medicijnen, zoals bupropion, werken door de niveaus van dopamine in de hersenen te verhogen.(2)

Er zijn verschillende mogelijke oorzaken van een laag dopaminegehalte:

Genetica: Sommige mensen hebben een genetische aanleg voor een laag dopaminegehalte, wat het risico op het ontwikkelen van een dopaminetekort kan vergroten.
Chronische stress: Chronische stress kan leiden tot verhoogde niveaus van cortisol, wat de aanmaak en afgifte van dopamine kan verstoren.
Slecht dieet: een dieet met weinig voedingsstoffen en veel bewerkte, suikerhoudende voedingsmiddelen kan leiden tot lage dopamine gehalten.
Alcohol- en drugsmisbruik: Drugsgebruik kan de productie en afgifte van dopamine verstoren, wat leidt tot lage niveaus van de neurotransmitter.
Medicijnen: Sommige medicijnen, zoals antipsychotica en medicijnen tegen misselijkheid, kunnen de productie en afgifte van dopamine verstoren.
Veroudering: Dopaminespiegels nemen af met de leeftijd, wat kan bijdragen aan een tekort.

Er zijn aanwijzingen dat overmatig telefoongebruik in verband kan worden gebracht met een laag dopaminegehalte. Dopamine is een neurotransmitter die betrokken is bij het plezier- en beloningssysteem in de hersenen, en telefoons en andere schermen kunnen een constante bron van stimulatie en beloningen zijn. Dit leidt tot een overproductie van dopamine, wat uiteindelijk resulteert in een afname van de dopamine gevoeligheid en een tekort. (3)

Cortisol

Cortisol is een hormoon dat wordt geproduceerd door de bijnier en dat betrokken is bij de stressreactie van het lichaam. Hoge niveaus van cortisol zijn in verband gebracht met angst, depressie en andere stemmingsstoornissen. Chronische stress kan leiden tot verhoogde cortisolspiegels, wat kan bijdragen aan stemmingsstoornissen. (1) Belangrijk om te weten is dat het lichaam geen onderscheid maakt tussen de verschillende vormen van stress: verdriet, rouw, uitlaatgassen, chronische hyperventilatie, te weinig/veel/intensief bewegen, zware metalen, perfectionisme, geldzorgen, nachtdiensten, te veel/weinig eten, cosmetica vol rotzooi, alcohol, junkfood en vochttekort: allemaal stress!

Dezelfde interventies als bij het natuurlijk verhogen van je serotonine level is hierbij van toepassing.

Oxytocine

Oxytocine is een hormoon geproduceerd door de hypothalamus (een gedeelte in de hersenen) dat betrokken is bij sociale binding en gehechtheid. Er is aangetoond dat het een positief effect heeft op de stemming, en lage niveaus van oxytocine zijn in verband gebracht met sociale angst en andere stemmingsstoornissen. (4)

De beste tip om oxytocine te boosten? Knuffelen! Door 20 seconden te knuffelen met iemand (of je huisdier) maakt je lichaam dit hormoon aan. Zoek dus ook meer contact op in het echte leven en zoek verbinding met mensen.

Schildklierhormonen

De schildklier produceert hormonen die het metabolisme en het energieniveau reguleren. Lage niveaus van schildklierhormonen (hypothyreoïdie) zijn in verband gebracht met depressie en vermoeidheid, terwijl hoge niveaus (hyperthyreoïdie) in verband zijn gebracht met angst en prikkelbaarheid.

Wat heeft impact hierop?

Genetica: Bepaalde genetische factoren kunnen het risico op het ontwikkelen van schildklieraandoeningen verhogen, zoals hypothyreoïdie (lage schildklierhormoonspiegels) of hyperthyreoïdie (hoge schildklierhormoonspiegels).
Auto-immuunziekten: Auto-immuunziekten, zoals de ziekte van Hashimoto en de ziekte van Graves, kunnen de schildklier aantasten en de productie van schildklierhormoon verstoren.
Ontstekingen: Een ontsteking in de schildklier verstoort de productie van het schildklierhormoon.
Tekorten aan voedingsstoffen: Tekorten aan bepaalde voedingsstoffen, zoals jodium, selenium en zink, kunnen de productie van schildklierhormoon beïnvloeden.
Stress: Chronische stress kan de productie van schildklierhormoon verstoren en tot een tekort leiden.
Medicijnen: Sommige medicijnen, zoals lithium en amiodaron, kunnen de productie van schildklierhormoon verstoren.

Samenvattend

Hormonen spelen dus een belangrijke rol bij het reguleren van stemming en gedrag. Wanneer de hormoonspiegels uit balans zijn, kan dit leiden tot stemmingsstoornissen en andere problemen. Belangrijk is om als eerst te kijken naar je leefstijl, voeding en je stressniveaus. Als een van deze uit balans zijn hebben deze effect op de rest, daarmee je hormoonhuishouding en uiteindelijk je humeur.

Deze blog is onderdeel een reeks blogs van onze GezondheidsCheck. Wil je weten waar jouw gezondheid staat? Doe dan hier de Check!

Bronnen:

Young, A. H., & Sahakian, B. J. (2005). Cortisol, serotonin and depression: all stressed out? British Journal of Psychiatry, 186(2), 123-124.
Cools, R. (2008). Role of dopamine in the motivational and cognitive control of behavior. Neuroscientist, 14(4), 381-395.
Lin, Y. H., Lin, Y. C., Lee, Y. H., Lin, P. H., Lin, S. H., Chang, L. R., & Tseng, H. W. (2015). Time distortion associated with smartphone addiction: Identifying smartphone addiction via a mobile application (App). Journal of Psychiatric Research, 65, 139-145.
Lee, P. R., Brady, D. L., Shapiro, R. A., & Dorsa, D. M. (2005). Kainic acid decreases oxytocin mRNA expression in the hypothalamic paraventricular nucleus. Brain research. Molecular brain research, 141(1), 29-34.